Wybierz, dodaj, odrzuć, skompletuj swoje

25 książek na 25-lecie

Przez ostatnie dwadzieścia pięć lat wydarzyło się w Polsce bardzo wiele. W istocie Polska w roku 1989 i Polska w roku 2014 to kompletnie dwa różne kraje, dwa znacząco odmienne światy i jakkolwiek byśmy patrzyli na to, czym te rzeczywistości się różnią i czy oceniamy je pozytywnie czy też negatywnie, nie da się zaprzeczyć czy zanegować niewiarygodnej wręcz zmiany, jaka w tym czasie w kraju nastąpiła. Wolny rynek i niespotykane do tej pory, przynajmniej od 1945 roku, możliwości działania i tworzenia zaowocowały kompletnie nową sytuacją nie tylko w wymiarze ekonomicznym, ale też kulturowym kraju.

Zostaliśmy skazani na wolność, a ta jest wymagająca i bezwzględna. Żąda od nas osobistej odpowiedzialności za nasze wybory, co jest często trudne i nieprzyjemne. Nie bez powodu Erich Fromm pisał o „uciekaniu od wolności” w wymiar podległości i zależności. Nie jest to zresztą szczególnie nowe, czy odkrywcze opisywanie elementarnych cech ludzkiej natury w perspektywie historii społeczeństw. Już Thomas Hobbes w XVII wieku pisał o rezygnowaniu z pewnych obszarów osobistych wolności na rzecz władzy państwowej i to nie tylko dlatego, żeby wrodzony nam egoizm nie zabił nas i innych, ale głównie po to, by w miarę bezpiecznie funkcjonować w grupie.

Rzecz jasna pozostaje zawsze pytanie, szczególnie aktualne po zamachach z 11 września 2001 roku, w kontekście tak zwanych zagrożeń terrorystycznych -  ile jesteśmy w stanie z naszej wolności poświęcić w imię tak zwanego wspólnego bezpieczeństwa  i na ile te odebrane wolności służą temuż, a na ile są znakomitym pretekstem do kontrolowania nas przez rząd i polityków w kontekście tych wszystkich technik, które perfekcyjnie ukazał Orwell w swym profetycznym „Roku 1984”?

Wolność jest przecież czymś dramatycznym, musimy stawić czoła wyzwaniu, musimy podjąć decyzję, musimy dokonać wyboru i musimy tegoż, a nie innego wyboru ponieść konsekwencje. Jeśli spojrzymy na zamieszczoną poniżej listę tytułów, to w istocie wszystkie one dotyczą rozważania tego właśnie problemu „bycia w wolności”, czy też raczej bycia skazanym na życie w wolności.

To „skazanie” jakkolwiek ma w kontekście 4 czerwca 1989 roku specyficzne zabarwienie, bo wybraliśmy wolność z własnej, nieprzymuszonej woli w atmosferze powszechnej euforii i nieskrywanej nadziei na raj, który po tym dniu będzie nas już tylko otaczał i definiował. Jak to jednak z rajem bywa, łatwo go utracić, szczególnie, gdy dysponujemy wolną wolą i decyzje należą tylko do nas, a do tego wszystkiego definiuje nas egoizm, który dominuje w większości ludzkich czynów, jak pisze Roman Ingarden w „Książeczce o człowieku”.

W kontekście historycznego dziania się te ostatnie dwadzieścia pięć lat liczone od 4 czerwca 1989 roku, gdy w wolnych wyborach Polacy wybrali wolną Polskę, to bardzo krótki, jakkolwiek niezwykle dynamiczny okres, co widać doskonale w tekstach literackich powstałych właśnie w tym przedziale czasowym. Powstały one w kontekście tego wszystkiego, co składa się na te niebywałe 25 lat nadzwyczajnej dynamiki rozwoju ekonomicznego, otwarcia na świat, nowych wyzwań, układów politycznych i militarnych, niespotykanego dotąd technicznego i elektronicznego postępu, w którym telefon stał się oczywistością, a łączenie internetowe pozwoliło na funkcjonowanie i komunikowanie się nieustannie, natychmiastowo i wszędzie.

Literatura tego okresu jest tegoż dziania się świetnym zwierciadłem. Pokazuje przecież różne strony „zmieniania się”, które nie zawsze są jednoznaczne, dobre, piękne i pełne nadziei – często są przecież przeciwieństwem tego wyglądanego i oczekiwanego po 1989 raju na ziemi.

Wybór dwudziestu pięciu najważniejszych, najbardziej znaczących, istotnych dla nas tytułów z listy stu książek prezentowanych poniżej to zadanie dla nas czytelników i obserwatorów życia literackiego w Polsce.

Redaktorzy Dwójki Polskiego Radia w kapitalnym pomyśle wybrania 25 tytułów książek na 25-lecie wolnej Polski zaproponowali konkurs, który musimy powtórzyć w Chicago.. Zabawny się zatem razem ze słuchaczami Dwójki w tę fascynującą grę i spróbujmy dokonać naszych wyborów i skompletować listę dwudziestu pięciu tytułów, które są dla nas ważne. Listę można oczywiście modyfikować, bo jest ona w naturalny sposób subiektywnym obrazem świadomości tych, którzy ją kompletowali.

Wydaje się, że ta lista 25 książek wybranych przez nas, funkcjonujących poza krajem, może w pewien sposób różnić się od wersji krajowej, choćby przez kontekst i doświadczenie bycia w innej rzeczywistości, również kulturowej. Czy tak będzie? Zobaczymy. Póki co, przyjrzyjmy się zamieszczonym tu książkom i spróbujmy wybrać te, które są lub były dla nas z jakiegoś powodu ważne.

A001 Jarosław Abramow-Newerly – "Lwy mojego podwórka"

A002 Wojciech Albiński – "Kalahari"

A003 Stanisław Barańczak – "Chirurgiczna precyzja"

A004 Andrzej Bart – "Rien ne va plus"

A005 Marek Bieńczyk – "Melancholia"

A006 Andrzej Bieńkowski – "Ostatni wiejscy muzykanci"

A007 Włodzimierz Bolecki – "Ptasznik z Wilna"

A008 Beata Chomątowska – "Stacja Muranów"

A009 Stefan Chwin – "Hanemann"

A010 Krystyna Czerni – "Nietoperz w świątyni"

A011 Janusz Degler – "Witkacego portret wielokrotny"

A012 Jacek Dehnel – "Lala"

A013 Artur Domosławski – "Kapuściński non-fiction"

A014 Jacek Dukaj – "Lód"

A015 Andrzej Franaszek – "Miłosz"

A016 Jerzy Giedroyc – "Autobiografia na cztery ręce"

A017 Janusz Głowacki – "Z głowy"
A018 Manuela Gretkowska – "My zdies emigranty"
A019 Magdalena Grochowska – "Wytrąceni z milczenia"
A020 Henryk Grynberg – "Uchodźcy "
A021 Józef Hen – "Mój przyjaciel król"
A022 Zbigniew Herbert – "Elegia na odejście"
A023 Zbigniew Herbert – "Epilog burzy"
A024 Zbigniew Herbert – "Rovigo"
A025 Gustaw Herling-Grudziński – "Dziennik pisany nocą"
A026 Gustaw Herling-Grudziński – "Gorący oddech pustyni"
A027 Paweł Huelle – "Castorp"
A028 Aleksander Jackowski – "Sztuka zwana naiwną"
A029 Wojciech Jagielski – "Modlitwa o deszcz"
A030 Maria Janion – "Do Europy tak, ale z naszymi umarłymi"
A031 Jan Paweł II – "Tryptyk rzymski"
A032 Aleksander Jurewicz – "Lida"
A033 Tymoteusz Karpowicz – "Słoje zadrzewne"
A034 Ryszard Kapuściński – "Imperium"
A035 Ryszard Kapuściński – "Podróże z Herodotem"
A036 Hanna Kirchner – "Nałkowska albo życie pisane"
A037 Leszek Kołakowski – "Moje słuszne poglądy na wszystko"
A038 Tadeusz Konwicki – "Zorze wieczorne"
A039 Joanna Krakowska – "Mikołajska. Teatr i PRL"
A040 Hanna Krall – "Tam już nie ma żadnej rzeki"
A041 Janusz Krasiński – "Na stracenie"
A042 Ryszard Krynicki – "Magnetyczny punkt "
A043 Wojciech Kuczok – "Gnój"
A044 Antoni Libera – "Madame"
A045 Ewa Lipska – "Ja"
A046 Artur Daniel Liskowacki – "Eine kleine"
A047 Dorota Masłowska – "Paw królowej"
A048 Dorota Masłowska – "Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną"
A049 Piotr Matywiecki – "Twarz Tuwima"
A050 Krzysztof Michalski – "Płomień wieczności"
A051 Krystyna Miłobędzka – "wszystkowiersze"
A052 Czesław Miłosz – "Orfeusz i Eurydyka"
A053 Czesław Miłosz – "To"
A054 Sławomir Mrożek – "Baltazar"
A055 Sławomir Mrożek – "Miłość na Krymie"
A056 Andrzej Mularczyk – "Polskie miłości"
A057 Wiesław Myśliwski – "Traktat o łuskaniu fasoli"
A058 Wiesław Myśliwski – "Widnokrąg"
A059 Marek Nowakowski – "Powidoki"
A060 Włodzimierz Odojewski – "Oksana"
A061 Lidia Ostałowska – "Cygan to Cygan"
A062 Piotr Paziński – "Pensjonat"
A063 Jerzy Pilch – "Drugi dziennik"
A064 Jerzy Pilch – "Pod mocnym aniołem"
A065 Jan Polkowski – "Cień"
A066 Paweł Potoroczyn – "Ludzka rzecz"
A067 Ryszard Przybylski – "Baśń zimowa"
A068 Ryszard Przybylski – "Cień jaskółki"
A069 Marek Radziwon – "Iwaszkiewicz. Pisarz po katastrofie"
A070 Tadeusz Różewicz – "Kartoteka rozrzucona"
A071 Tadeusz Różewicz – "Matka odchodzi"
A072 Tadeusz Różewicz – "Płaskorzeźba"
A073 Tomasz Różycki – "Dwanaście stacji"
A074 Janusz Rudnicki – "Śmierć czeskiego psa"
A075 Eustachy Rylski – "Stankiewicz. Powrót"
A076 Jarosław Marek Rymkiewicz – "Wieszanie"
A077 Joanna Siedlecka – "Czarny ptasior"
A078 Andrzej Sosnowski – "Sezon na Helu"
A079 Filip Springer – "Miedzianka"
A080 Stanisław Srokowski – "Ukraiński kochanek"
A081 Olga Stanisławska – "Rondo de Gaulle’a"
A082 Andrzej Stasiuk – "Dukla"
A083 Joanna Szczęsna, Anna Bikont – "Lawina i kamienie"
A084 Mariusz Szczygieł – "Gottland"
A085 Małgorzata Szejnert – "Czarny ogród"
A086 Janusz Szuber – "Gorzkie prowincje"
A087 Wisława Szymborska – "Chwila"
A088 Wisława Szymborska – "Koniec i początek"
A089 Marcin Świetlicki – "Zimne kraje"
A090 ks. Józef Tischner – "Filozofia po góralsku"
A091 Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki – "Młodzieniec o wzorowych obyczajach"
A092 Wojciech Tochman – "Jakbyś kamień jadła"
A093 Olga Tokarczuk – "Prawiek i inne czasy"
A094 Tomek Tryzna – "Panna Nikt"
A095 Magdalena Tulli – "Sny i kamienie"
A096 Agata Tuszyńska – "Oskarżona: Wiera Gran"
A097 Wojciech Wencel – "Oda na dzień św. Cecylii"
A098 Bronisław Wildstein – "Czas niedokonany"
A099 Michał Witkowski – "Lubiewo"
A100 Krzysztof Varga – "Gulasz z turula"

Wszelkie modyfikacje listy, dodatkowe książki czy konkretne już wybory tytułowe proszę przesyłać na adres: info@domksiazki.com